Форум "1914 год" : Первая Мировая и Гражданская войны : История и реконструкция

PAŁAC SANGUSZKÓW W GUMNISKACH

Przy Rynku w Tarnowie znajdowały się byłe kamienice tzw. Nikielsonowskie przejęte przez Sanguszków w 1747 r., które w 1787 r. wraz z byłą kamienicą tzw. Rossowską zamienione zostały pałac miejski właścicieli Tarnowa, w 1787 sprzedany na Sąd Szlachecki. Sanguszkowie zbudowali ok. 1790 r drugi pałac na Przedmieściu Krakowskim za zachodnią bramą miejską.

http://shot.photo.qip.ru/004Jb2-3009hGj/

W 1798 r. Sanguszkom umarło dwoje dzieci (Dorota i Józef) "Strapieni rodzice" - jak notował w swym pamiętniku ks. Eustachy Sanguszko - przenieśli się na stałe mieszkanie do Tarnowa. 1799 jest rokiem rozpoczęcia budowy pałacu w Gumniskach.

Przyjmijmy więc, że rok 1799 jest datą rozpoczęcia budowy pałacu w Gumniskach "strapionych rodziców", jak podawał ich syn Eustachy, którzy postanowili po ostatecznym upadku Polski przenieść się w 1798 r. na stałe do Tarnowa.

Nie wiemy jak wyglądał ten pierwotny , poza tym, że pamiętnikarze z I poł. XIX w określali go jako budowlę okazałą.

Generalnej przebudowy pałacu podjął się Władysław Sanguszko (ok. 1834 r.), zaś z z końcem XIX w. i w wieku XX pałac był nadal rozbudowywany. Dziś jest to budowla o zewnętrznych cechach klasycystycznych (portyk kolumnowy) z wyraźnymi elementami eklektycznymi (neogotyk, neorenesans). Wszystkie przebudowy spowodowały że powstała okazała, zapewne wygodna, lecz mało efektowna rezydencja magnacka.

Dzisiejszy rzut poziomy pałacu nie różni się od tego jaki ukazuje mapa z 1848 r. - dwie wielkie, nierównomierne bryły (dwupiętrowa wschodnia i jednopiętrowa zachodnia) łączy jednopiętrowa, węższa przewiązka ze skromnym portykiem filarowo kolumnowym (k. doryckie) od północy (przed podjazdem). Płaskie elewacje skrzydeł o podziałach poziomych, nadają budowli wręcz charakter okazałej kamienicy. Generalnie można sądzić, że późniejsze rozbudowy dotyczyły przybudówek (neorenesansowe rozwiązania elewacji od strony poł. zach. i neogotycka kaplica od strony zachodniej) i budynków towarzyszących (oranżeria, wozownia, ujeżdżalnia, portiernia etc. - już w 1848 r. wokół pałacu znajdowało się kilkanaście budynków murowanych i kilka drewnianych) oraz wnętrz.

W rzucie wewnętrznym pałac jest budowlą dwutraktową (częściowo trzytraktową), w pewnych partiach podpiwniczoną. Z wejścia głównego wchodzi się do obszernej sieni nakrytej sklepieniem kolebkowym, w którym znajduje się marmurowy kominek neorenesansowy. W części zachodniej na parterze istnieje pozostałość po sali balowej z kolumnami i klasycystyczną dekoracją stiukową. W kilku pomieszczeniach na parterze znajdują się sklepienia żaglaste. Zachowała się też częściowo stolarka z okuciami z I poł XIX w.

Część wyposażenia ruchomego (XVI-XX w.) pałacu została rozgrabiona przez Niemców, zniszczona przez Rosjan, zrabowana przez szabrowników oraz w pozostałej reszcie przejęta przez Muzeum w Tarnowie w 1945 r.